Açıklama

Protestan Reformasyonu keyfi olarak yorumlamanın sayısız yolu vardır. Elton daha iyisinin olanağını varsayar, sürecin nesnel olarak anlaşılabilir olduğunu düşünür. Reformasyonu doğuş aşamasında inceleyen çalışmasında ilkin bütün bir Batı Avrupa’yı, sonra bütün bir dünyayı ve genel olarak insan kültürünü ilgilendiren bir tarihsel altüst oluş sahnesinde baş oyuncu prenslerin olduğu gibi kentlilerin ve köylülerin de istencine anlatım veren bir keşiştir. Martin Luther Katolik Kilisedeki bozulmaya karşı çağın tepkilerini tüm başka çağdaşlarından, V. Charles’tan olduğu gibi Erasmus’tan, giderek Calvin ve Zwingli’den de daha iyi anladı. Başlangıçta bir bölünme amaçlanmadı. Luther Katolik Kilisenin yeniden Hıristiyanlığın özüne döneceğini umuyordu. Sonra olanaksızı istediğini anladı. Süreçte Katolik Kilise varlığını korumayı başardı, ama evrensel yetkesini yitirdi, feodal Batı Avrupa iki düşman kampa bölündü, ve çatışan yanlar arasındaki şiddet ilkin iki yüzyıl boyunca sürdü.

Güney Avrupa esenliği hayır işlerinde, bağışlama belgelerinde, kutsal kemiklerde, cübbeler, imgeler ve yontularda, ekmek ve şarapta, papanın ve rahibin İncil’i yorumlayışında bulmada diretmeyi sürdürürken, Kuzey Avrupa esenliğin yalnızca yüreğin inancından geldiğini, herkesin İncil’i okuyabileceğini ve yorumlayabileceğini, tüm inananların rahipliğini, ayinlerin, dışsal gösterişin dinsel duyguya aykırı olduğunu anlamaya başladı. Güney duyuncunu kilisenin kaprisine teslim etmeyi sürdürürken, Kuzey doğrunun ve eğrinin, iyinin ve kötünün yargıcı olarak bireysel duyunca bakmaya yöneldi. Latin tin hiçbir zaman erginlik çağına ulaşamayan bir çocuk olarak kalmayı sürdürürken, Germanik dünya moral büyümenin, dolayısıyla törel gelişmenin, varoluşu tüm boyutlarında özgürleştiren ve ussallaştıran modernleşme sürecinin çelişkisini yaşamanın yoluna girdi. Germanik tine sınırlı kalan Protestanlık evrensel bir inanca dönüşmedi. Ama duyunç özgürlüğü dinsel duygudan daha çoğu idi. İnsanın özsel ahlaksal ussallığı zemininde biçimlenmeye başlayan modern törellik yeryüzünü evrensel bir çatışmanın içine düşürdü, ve insanlığa politik, ekonomik, bilimsel, sanatsal gelişimin acılı ve sevinçli sürecini sundu. — Aziz Yardımlı.

Kitaptan Parça

1. Roma Üzerine Saldırı. “31 Ekim 1517’de Wittenberg’in yakınlarda kurulmuş Sakson Üniversitesinde tanrıbilim profesörü olan Dr. Martin Luther kasabadaki Kale Kilisesinin (Schlosskirche) kapısına üzerinde Doksan-Beş Tez bulunan bir kağıt çiviledi. Bunda olağandışı hiçbirşey yoktu. Yasaların ya da dinsel öğretilerin herhangi bir önermesini savunmayı isteyen her bilgin böyle tezleri ortaya koyarak bilgince tartışma için çağrıda bulunabilirdi, ve ortaçağ duyuruları için geleneksel panolar kilise kapılarıydı. Luther’in Doksan-Beş Tezi bağışlama belgelerinin — cezanın para ödemeleri ile değiş tokuşunu teklif eden belgeler — satılması gibi bir uygulamaya saldırıyordu. Hiç kuşkusuz Luther’in Kilisede bir bölünme başlatma gibi bir düşüncesi yoktu. Bunlar kamu tartışmasına sunduğu ilk tezler değildi, ne de zorunlu olarak devrimci öğretileri temsil ediyorlardı. Gene de, Lutheran ülkelerde günün Reformasyonun yıldönümü olarak kutlanması sürmekte, ve haklı olarak sürmektedir. Bağışlama belgeleri üzerine çekişme kişiyi ve vesileyi bir araya getirdi: Ortaçağ Kilisesinin sonunun geldiğini duyurdu.”

ELTON HAKKINDA
Alman doğumlu İngiliz tarihçi G. R. Elton’ın (1921-1994) bu klasik Reformasyon çözümleme ve anlatısının yanısıra şu çalışmaları da dikkate değerdir: The Tudor Revolution in Government (1953), England Under the Tudors (1955), Tudor Constitution (1960), Policy and Police: the enforcement of the Reformation in the age of Thomas Cromwell (1972), Reform and Renewal (1973), Reform and Reformation: England 1509-1558 (1977), The Practice of History (1967), Political History: Principles and Practice (1970), Which Road to the Past? (1983) ve Return to Essentials: Some Reflections on the Present State of Historical Study (1991).