Eros ve Uygarlık — Herbert Marcuse

Açıklama

Herbert Marcuse (1898-1979) felsefe doktorasını Freiburg Üniversitesinden aldı. 1920’de Heidegger’in Varlık ve Zaman’ını okuduktan sonra aynı üniversiteye dönerek Heidegger ile çalıştı. 1933’te Frankfurt’ta Marxist eğilimli Toplumsal Araştırma Kurumuna katıldı. 1940’ta ABD uyruğuna geçti ve II. Dünya Savaşı sırasında US Office of Strategic Services’te (CIA’in önceli) Almanya hakkındaki istihbarat raporlarının analizinde görev aldı. 1952’de politik kuramcı olarak meslek yaşamını Columbia, Harvard, Brandeis ve son olarak California Üniversitelerinde sürdürdü. Marcuse tüm Marxizmine karşın despotik kutarıcı rolünü üstlenmedi. “Yeni solun babası” olarak görülmekten de hoşlanmadı ve bu adlandırmayı reddetti.

Soğuk Savaş ikliminde yazılan Eros ve Uygarlık (1955) “deneysel bir inceleme” karakterini taşır. Ek olarak bir “eleştiri” karakterini de taşır. Bir inceleme olarak, ruhbilimsel kategorilerin bundan böyle “politik kategoriler oldukları” ve bugün “Eros uğruna kavganın politik kavga” olduğu görüşünü öncülü olarak alır. Bir eleştiri olarak, Freud’un ruhçözümleme kuramının yazarın kişisel perspektifinden bir yorumunu sunar.

İçgüdünün ve onun ayrışma ürünleri olan ruhsal belirlenimlerin “politik” işlev kazanması tarihte sürpriz bir fenomen, neredeyse tarihin kendisinin yolunu şaşırması gibi birşeydir. Bu olgu istenci insan tarihinde belirleyici etmen olmaktan çıkarır. İnsanlığın yazgısına karar verecek olan etmen bundan böyle Eros ve Ölüm İçgüdüsü arasında yer almakta olan çatışmada üstünlüğü ele geçirecek olan yandır. Ve bu özsel olarak erotik kavganın sonucu bir olumsallık sorunudur.

Marcuse’nin eleştirel çözümlemesi tarihin sürecinde olduğu gibi Freud’un metapsikolojisinde de kimi uyarlamaları gerektirir. Ruhçözümleninin birincil kavramı olan baskı kavramı Marcuse’nin fenomenolojik-ontolojik yorumunda politik baskı olarak yeniden formüle edilir. Buna göre “bilinçsiz” olanın yeri bilinç tarafından, hiç olmazsa ön-bilinç tarafından alınır. (Daha sonra kimi yorumcular daha da radikal bir yaklaşımla bilinçaltınnın yapısının “dilin” yapısı ile bir olduğunu söyleyeceklerdi.) Bu bilinçli politik “baskı” bilinçsiz yığınları ve kitleleri özgür istenç kavramından bağışlar, tarihi öznesiz bırakır, yurttaş toplumunu gereksiz bir kurguya indirger, ve sonuçta kitle demokrasisi yalnızca “baskının içe yansıtılmasının aracı” olur. Bireyler kitlesel tüketim süreçlerine uyarlanırken, toplum moral olgunluktan ve sorumluluktan yoksun bir kitle olarak sürekli manipülasyon altında tutulur ve Devlet egemenlik Logosunun sindirme aygıtı olur. Tarih dünya-tininin tarihi değil ama özgürlüğe yeteneği ve hakkı olmayan bir insanlık üzerindeki egemen Birin komplosudur. Her nasılsa, bir içgüdü simgesi olarak Eros kavgacı bir Erosa dönüşecek ve Logos ile hesaplaşacaktır. — Aziz Yardımlı

Ek bilgi

İçindekiler	Politik Önsöz 1966 11 Birinci Yayıma Önsöz 19 Sunuş 21 ANABÖLÜM BİR OLGUSALLIK İLKESİNİN EGEMENLİĞİ ALTINDA 1. Ruhçözümlemedeki Gizli Eğilim 27 Haz ilkesi ve olgusallık ilkesi Soysal ve bireysel baskı Uygarlıkta “baskılanmışın geri dönüşü” Uygarlık ve istek: Vazgeçmenin ussallaştırılması Kurtuluşun aracı olarak “geçmiş şeylerin anımsanması” 2. Baskılanmış Bireyin Kökeni (Özgelişim) 32 Karşıtların dinamik bir birliği olarak ansal aygıt Freud’un içgüdüler kuramındaki evreler Birincil içgüdülerin ortak tutucu doğası Nirvana ilkesinin olanaklı üstünlüğü O, Ben, Üst-Ben Ruhun “cisimselleşmesi” Freud’un temel kavrayışının değerlendirmesi Freud’un ruhbilimindeki tarih yorumunun çözümlemesi Baskı ve “artık-baskı” arasındaki ayrım Yabancılaşmış emek ve performans ilkesi Eşeyselliğin örgütlenişi: Haz üzerindeki tabular Yoketme içgüdülerinin örgütlenişi Uygarlığın öldürücü eytişimi 3. Baskıcı Uygarlığın Kökeni (Soygelişim) 50 Bireysel Benin “arkaik kalıtı” Birey ve küme ruhbilimi İlksel horda: Ayaklanma ve egemenliğin yeniden kuruluşu Suçluluk duygusunun ikili içeriği Devrimin başarısızlığı Ana-imgelerindeki ve baba-imgelerindeki değişimler 4. Uygarlığın Eytişimi 63 Yokolmaya karşı savunmanın güçlendirilmesi için gereksinim Uygarlığın yüceltme için istemi (eşeyselsizleştirme) Erosun (yaşam içgüdüleri) zayıflamasr; yokediciliğin salınması Üretkenlikteki ilerleme ve egemenlikteki ilerleme İşleyimsel uygarlıkta yeğinleşmiş denetimler Baba ile savaşımın gerilemesi Yabancılaşmanın tamamlanışı Yerleşik olgusallık ilkesinin dağılışı 5. Felsefi Arasöz 78 Batı felsefesinin geleneğinde Freud’un uygarlık kuramı Saldırgan ve aşan özne olarak Ben Egemenlik mantığı olarak Logos Egemenlik mantığına karşı felsefi protesto Varlık ve oluş: Aşkınlığa karşı süreklilik Aristoteles, Hegel, Nietzsche’de ilksiz-sonsuz geri-dönüş Varlığın özü olarak Eros ANABÖLÜM İKİ OLGUSALLIK İLKESİNİN ÖTESİNDE 6. Yerleşik Olgusallık İlkesinin Tarihsel Sınırları 93 Darlık ve egemenliğin eskimesi Yeni bir olgusallık ilkesi hipotezi Baskıcı-olmayan uygarlığa doğru içgüdüsel dinamik Hipotezi doğrulama sorunu 7. Düşlem ve Ütopya 100 Usa karşı düşlem “Arkaik geçmiş”in saklanması Düşlemin gerçeklik değeri Baskısız ve endişesiz yaşam imgesi Olgun bir uygarlıktaki gerçek kurtuluş olanağı İlerlemenin bir yeniden tanımı için gereksinim 8. Orfeus ve Narsissus İmgeleri 110 Baskıcı-olmayan uygarlık altında insan varoluşunun arketipleri Prometheus’a karşı Orfeus ve Narsissus Usun tiranlığına karşı, ölüme karşı Erosun mitolojik savaşımı Duyusal kültürde insan ve doğanın barışması 9. Estetik Boyut 118 Duyarlığın bilimi olarak estetik Haz ve özgürlük, içgüdü ve ahlak arasında uzlaşma Baumgarten, Kant ve Schiller’in estetik kuramları Baskıcı-olmayan bir kültürün öğeleri Çalışmanın oyuna dönüşmesi 10. Eşeyselliğin Erosa Dönüşümü 131 Egemenliğin ortadan kaldırılması Eşey içgüdüleri üzerindeki etki Eşeyselliğin kendini Erosa “yüceltmesi” Özgür yüceltmeye karşı baskıcı yüceltme Baskıcı-olmayan toplumsal ilişkilerin doğuşu İnsan yetilerinin özgür oyunu olarak çalışma Libidinal çalışma ilişkilerinin olanağı 11. Eros ve Thanatos 145 Yeni us düşüncesi: Doyumun ussallığı Libidinal ahlak Zamanın akışına karşı savaşım Eros ile ölüm ilişkileri arasındaki ilişkide değişim SONSÖZ: Yeni-Freudcu Revizyonizmin Eleştirisi 154 Sözlük ve Kısa Açıklamalar 175 Dizin 181

İçindekiler

Politik Önsöz 1966 11
Birinci Yayıma Önsöz 19
Sunuş 21
ANABÖLÜM BİR
OLGUSALLIK İLKESİNİN EGEMENLİĞİ ALTINDA

1. Ruhçözümlemedeki Gizli Eğilim 27
Haz ilkesi ve olgusallık ilkesi
Soysal ve bireysel baskı
Uygarlıkta “baskılanmışın geri dönüşü”
Uygarlık ve istek: Vazgeçmenin ussallaştırılması
Kurtuluşun aracı olarak “geçmiş şeylerin anımsanması”

2. Baskılanmış Bireyin Kökeni (Özgelişim) 32
Karşıtların dinamik bir birliği olarak ansal aygıt
Freud’un içgüdüler kuramındaki evreler
Birincil içgüdülerin ortak tutucu doğası
Nirvana ilkesinin olanaklı üstünlüğü
O, Ben, Üst-Ben
Ruhun “cisimselleşmesi”
Freud’un temel kavrayışının değerlendirmesi
Freud’un ruhbilimindeki tarih yorumunun çözümlemesi
Baskı ve “artık-baskı” arasındaki ayrım
Yabancılaşmış emek ve performans ilkesi
Eşeyselliğin örgütlenişi: Haz üzerindeki tabular
Yoketme içgüdülerinin örgütlenişi
Uygarlığın öldürücü eytişimi

3. Baskıcı Uygarlığın Kökeni (Soygelişim) 50
Bireysel Benin “arkaik kalıtı”
Birey ve küme ruhbilimi
İlksel horda: Ayaklanma ve egemenliğin yeniden kuruluşu
Suçluluk duygusunun ikili içeriği
Devrimin başarısızlığı
Ana-imgelerindeki ve baba-imgelerindeki değişimler

4. Uygarlığın Eytişimi 63
Yokolmaya karşı savunmanın güçlendirilmesi için gereksinim
Uygarlığın yüceltme için istemi (eşeyselsizleştirme)
Erosun (yaşam içgüdüleri) zayıflamasr; yokediciliğin salınması
Üretkenlikteki ilerleme ve egemenlikteki ilerleme
İşleyimsel uygarlıkta yeğinleşmiş denetimler
Baba ile savaşımın gerilemesi
Yabancılaşmanın tamamlanışı
Yerleşik olgusallık ilkesinin dağılışı

5. Felsefi Arasöz 78
Batı felsefesinin geleneğinde Freud’un uygarlık kuramı
Saldırgan ve aşan özne olarak Ben
Egemenlik mantığı olarak Logos
Egemenlik mantığına karşı felsefi protesto
Varlık ve oluş: Aşkınlığa karşı süreklilik
Aristoteles, Hegel, Nietzsche’de ilksiz-sonsuz geri-dönüş
Varlığın özü olarak Eros

ANABÖLÜM İKİ
OLGUSALLIK İLKESİNİN ÖTESİNDE
6. Yerleşik Olgusallık İlkesinin Tarihsel Sınırları 93
Darlık ve egemenliğin eskimesi
Yeni bir olgusallık ilkesi hipotezi
Baskıcı-olmayan uygarlığa doğru içgüdüsel dinamik
Hipotezi doğrulama sorunu
7. Düşlem ve Ütopya 100
Usa karşı düşlem
“Arkaik geçmiş”in saklanması
Düşlemin gerçeklik değeri
Baskısız ve endişesiz yaşam imgesi
Olgun bir uygarlıktaki gerçek kurtuluş olanağı
İlerlemenin bir yeniden tanımı için gereksinim

8. Orfeus ve Narsissus İmgeleri 110
Baskıcı-olmayan uygarlık altında insan varoluşunun arketipleri
Prometheus’a karşı Orfeus ve Narsissus
Usun tiranlığına karşı, ölüme karşı Erosun mitolojik savaşımı
Duyusal kültürde insan ve doğanın barışması

9. Estetik Boyut 118
Duyarlığın bilimi olarak estetik
Haz ve özgürlük, içgüdü ve ahlak arasında uzlaşma
Baumgarten, Kant ve Schiller’in estetik kuramları
Baskıcı-olmayan bir kültürün öğeleri
Çalışmanın oyuna dönüşmesi

10. Eşeyselliğin Erosa Dönüşümü 131
Egemenliğin ortadan kaldırılması
Eşey içgüdüleri üzerindeki etki
Eşeyselliğin kendini Erosa “yüceltmesi”
Özgür yüceltmeye karşı baskıcı yüceltme
Baskıcı-olmayan toplumsal ilişkilerin doğuşu
İnsan yetilerinin özgür oyunu olarak çalışma
Libidinal çalışma ilişkilerinin olanağı

11. Eros ve Thanatos 145
Yeni us düşüncesi: Doyumun ussallığı
Libidinal ahlak
Zamanın akışına karşı savaşım
Eros ile ölüm ilişkileri arasındaki ilişkide değişim

SONSÖZ:
Yeni-Freudcu Revizyonizmin Eleştirisi 154

Sözlük ve Kısa Açıklamalar 175
Dizin 181

Değerlendirmeler

Henüz değerlendirme yapılmadı.

Sadece bu ürünü satın almış olan müşteriler yorum yapabilir.